Τραυματικές Εμπειρίες και Γιόγκα

Ότι έγινε, έγινε, δεν μπορούμε να το αλλάξουμε…..

αλλά μπορούμε να αλλάξουμε το αποτέλεσμα του στο σώμα, στο μυαλό και στην ψυχή μας.

Όσο υπάρχουν ψυχολογικά τραύματα υπάρχει ένα τελείως διαφορετικό νευρικό σύστημα το οποίο αλλάζει την αντίληψη για το τι είναι ασφαλές και τι δεν είναι. Το νευρικό σύστημα είτε υπέρ-λειτουργεί και αντιδρούμε πολύ έντονα καθώς δεν αντέχουμε την αδυναμία (καθώς μας θυμίζει την δική μας, τώρα ή κάποτε) και την απώλεια ελέγχου, είτε είμαστε «μουδιασμένοι» και δεν αντιδρούμε πιστεύοντας πως δεν έχει κανένα νόημα και αποτέλεσμα η όποια αντίδραση μας (όπως δεν είχε και τότε).
Όταν είμαστε σε κίνδυνο, πρώτα ενστικτωδώς φωνάζουμε/ζητάμε βοήθεια. Όταν ο κίνδυνος είναι άμεσος ή όταν κανείς δεν μπορεί να βοηθήσει, τότε ενστικτωδώς είτε αγωνιζόμαστε είτε τρέχουμε να διαφύγουμε τον κίνδυνο. Αν κι αυτό δεν είναι δυνατόν, τότε παγώνουμε τις αισθήσεις και το μυαλό μας, σαν να φεύγουμε από το σώμα μας για να μην νιώθουμε τι συμβαίνει. Για αυτό και άνθρωποι που έχουμε «μουδιάσει» μέσα μας από τραυματικές εμπειρίες νιώθουμε και είμαστε πολύ ικανοί εν όψη κινδύνου, ενώ μπορεί να τα «χάσουμε» σε καταστάσεις πολύπλοκες αλλά ασφαλείς, όπως ένα οικογενειακό τραπέζι.
(Επιστημονικά το «μούδιασμα» εξηγείται καθώς το ραχιαίο πνευμονογαστρικό συγκρότημα υπέρ-λειτουργεί, τμήμα του παρασυμπαθητικού συστήματος, το οποίο περνάει από διάφραγμα, στομάχι, νεφρά κι έντερα και τότε μειώνει τον μεταβολισμό, ενώ συχνά προκαλεί ναυτία και διάρροια). Όταν αναλαμβάνει αυτό και μουδιάζουμε μέσα μας, δεν μας νοιάζει τίποτα, ούτε ο εαυτός μας, ούτε οι άλλοι.
Πολύ συχνά για να διαχειριστούμε τραυματικές εμπειρίες υιοθετούμε τρόπους για να «μουδιάζουμε» τον εαυτό μας με ποτό, τσιγάρο, φαγητό, άρνηση φαγητού, έντονη άσκηση ή έντονη εργασία. Για αυτό και είναι τόση δύσκολη ως και αδύνατη η χαλάρωση και η ακινησία.
Δυστυχώς και οι δύο αντιδράσεις (υπερβολικής αντίδρασης ή μη δράσης) γίνονται τρόπος ζωής μέχρι να θυμηθούμε, να μιλήσουμε και να αποδεχτούμε το τραύμα ή τα τραύματα, το ψέμα ή τα ψέματα, την ντροπή για αυτά που κάναμε, που μας έκαναν, που δεν κάναμε ή που δεν έκαναν για μας, νιώθοντας ασφαλείς στο εδώ και τώρα.
Συνήθως η μνήμη του τραυματικού γεγονός έχει χαθεί ή έχει γίνει αποσπασματική, ενώ λέξεις, εικόνες, μυρωδιές μπορούν να προκαλούν πολύ έντονα συναισθήματα, τα οποία πυροδοτούν πολύ έντονες αντιδράσεις ή έντονη αίσθηση ανυπαρξίας/ μουδιάσματος. Συχνά μας οδηγούν το σώμα σε στάσεις που είχαμε πάρει όταν το τραύμα συνέβη.
Σε όλες τις περιπτώσεις, αντιμετωπίζουμε δυσκολία είτε στην δημιουργία λειτουργικών και ικανοποιητικών σχέσεων είτε στην διαχείριση των εκρήξεων (θυμού, λύπης, απόγνωσης, ταραχής), είτε και στα δύο.
Το πιο καταστροφικό τραύμα είναι αυτό που συνέβη σε πολύ νεαρή ηλικία και δη από ανθρώπους μέσα από τους οποίους εξαρτιόμασταν για την ασφάλεια μας, ενώ το πιο οδυνηρό θεωρείται αυτό που δημιουργήθηκε από ανθρώπους με τους οποίους είχαμε σχέση. Συνήθως δεν μπορούμε να μιλήσουμε για αυτό καθώς ντρεπόμαστε να εκθέσουμε αυτούς που αγαπήσαμε αλλά και επίσης ντρεπόμαστε για τον τρόπο που αντιδράσαμε, παραγνωρίζοντας την αδυναμία της ηλικίας και των συνθηκών.
Ενώ η κοινωνική αλληλεγγύη και η υποστήριξη από το σύνολο σε μια μαζική καταστροφή είναι το πιο αποτελεσματικό φάρμακο, όπως και η κατανόηση και η αποδοχή της αλήθειας μας από πρόσωπα που θεωρούνται σημαντικά στην ζωή μας είναι αυτό που μας θρέφει και μας δημιουργεί ασφάλεια, καθώς και στις δυο περιπτώσεις δεν νιώθουμε απομονωμένοι. Ακόμα και η ενσωμάτωση σε μια ομάδα με κοινά θέματα, συχνά διατηρεί την αντίληψη πως ό,τι δεν είναι μέσα στην ομάδα είναι ξένο και στην χειρότερη περίπτωση και επικίνδυνο, ενώ συνεχίζει η αίσθηση της απομόνωσης.
Η θεραπεία του Τραύματος στοχεύει στην δημιουργία της αίσθησης της Ασφάλειας, της Χαλάρωσης και της αληθινής Αμοιβαιότητας, μετά την συχνά οδυνηρή ενθύμηση και αναγνώριση του τραύματος.
Πρόκληση αποτελεί να αποκτήσουμε ξανά σχέση με το σώμα και το μυαλό μας, με τον εαυτό μας. Αυτό σημαίνει να είμαστε ελεύθεροι να γνωρίζουμε ό,τι γνωρίζουμε και να αισθανόμαστε ό,τι αισθανόμαστε χωρίς να μας ξεπερνάει, να μας εξαγριώνει, να μας καταρρακώνει ή να μας προκαλεί ντροπή. Αυτό μας οδηγεί να βρούμε έναν τρόπο να είμαστε ήρεμοι και συγκεντρωμένοι ακόμα και σε ερεθίσματα ή συναισθήματα που θυμίζουν το τραυματικό γεγονός, να νιώθουμε ζωντανοί στο εδώ και τώρα με τους ανθρώπους που βρίσκονται γύρω μας και να μην έχουμε μυστικά τουλάχιστον από τον εαυτό μας, ακόμα και για τους τρόπους με τους οποίους επιβιώσαμε του τραύματος.
Γνωρίζοντας που βρισκόμαστε, ότι έχουμε ένα σχετικό έλεγχο της ζωής μας και ότι μπορούμε να κάνουμε κάτι για αυτήν, μας δίνει την αίσθηση της δύναμης.
Το πρώτο και σημαντικότερο βήμα για την θεραπεία του τραύματος να μάθουμε να αντιλαμβανόμαστε τι αισθανόμαστε και που αισθανόμαστε αυτό που αισθανόμαστε. Να ξεμπλοκάρουμε τις μουδιασμένες/παγωμένες αισθήσεις (από το τραύμα), να συμφιλιωθούμε με τα συναισθήματα που θα απελευθερωθούν (πόνος, θυμός, ντροπή, ενοχή) και να κάνουμε όσα θα θέλαμε να κάνουμε στην ζωή μας, να κυνηγήσουμε τα όνειρα μας.
Αναγνωρίζοντας ποια είναι τα «αφεντικά» μέσα μας, (ο θυμός, η επίκριση, ο φόβος της αδυναμίας, ο φόβος της σύγκρισης, η πίκρα της απόρριψης), τότε τους παίρνουμε τον έλεγχο και οδηγούμε την ζωή μας στην ελευθερία και στην χαρά.
Αναγνωρίζοντας τα δυνατά μας στοιχεία και πόσα καταφέραμε μέχρι σήμερα παρά τις πολύ δύσκολες συνθήκες και τραυματικές εμπειρίες, δημιουργεί και μεγεθύνει το αίσθημα της συμπόνοιας και της τρυφερότητας προς τον εαυτό μας.
Μαθαίνοντας να αναπνέουμε, όταν θυμόμαστε τις τραυματικές εμπειρίες και μας κατακλύζουν έντονα συναισθήματα, είναι βασικό κλειδί στην θεραπεία του τραύματος. Δεν είναι τυχαίο που όσοι έχουμε τραυματικές εμπειρίες έχουμε ένα σφίξιμο στο στήθος ή στην κοιλιά και δεν φέρνουμε την αναπνοή μας εκεί. Η αναγνώριση το πού νιώθουμε το σφίξιμο, σε σχέση με ποιες σκέψεις και εμπειρίες είναι το δεύτερο βήμα στην θεραπεία του τραύματος, καθώς μας οδηγεί στην αναγνώριση των αισθήσεων και των συναισθημάτων μας και μας δίνει σιγά σιγά τον έλεγχο αυτών. Αναπνέοντας στα σφιγμένα μας σημεία απελευθερώνεται το τραύμα πιο γρήγορα και αποτελεσματικά από κάθε άλλον τρόπο, καθώς μπορεί να γίνεται συνέχεια.
Η Γιόγκα με την προσοχή στην αίσθηση των διαφόρων μυών του σώματος μας εδώ και τώρα, με τις αναπνευστικές ασκήσεις, με την επανάληψη θετικών δηλώσεων (mantras) και με τις ψαλμωδίες (chanting), με την χαλάρωση (καθοδηγούμενη ή όχι) και την Yoga Nidra όπου παράγονται τα θεραπευτικά κύματα Α του εγκεφάλου, έχει αποδειχθεί θαυματουργή σε ανθρώπους με τραυματικές εμπειρίες ή και ψυχικές διαταραχές, ενώ η συνεχής επαναφορά και συζήτηση του τραύματος πολύ συχνά το μεγαλώνει και ακινητοποιεί τον άνθρωπο στο εκεί και τότε.
Η Γιόγκα που συνδέει την κίνηση με την αναπνοή, το μέσα μας με το έξω μας, το άνοιγμα με το κλείσιμο του σώματος, δημιουργεί μια σωματική μα ιδανικά και μια ψυχική ευλυγισία, ενώ μας οδηγεί στην θεραπευτική ακινησία, ώστε να δούμε την αλήθεια μας, να την αντέξουμε, να την δεχτούμε, με αποτέλεσμα να ζούμε με ανθρώπους που την αντέχουν και την αποδέχονται, ώστε να ανθίζουμε.
Η συμφιλίωση με το σώμα και με ανεπιθύμητα συναισθήματα φόβου, θυμού και απόγνωσης που συχνά οδηγούν σε χρήση ουσιών, αποφεύγεται με την Γιόγκα και με ανάλογες πρακτικές που εντείνουν την συνείδητότητα (mindfulness).
H τεχνική EMDR, (Eye Movement Desensitization and Reprocessing) Aπευαισθητοποίηση και Επανεπεξεργασία μέσω οφθαλμικών Κινήσεων έχει αποδειχθεί εξαιρετικά αποτελεσματική στην θεραπεία τραύματος, όπως και η Acupressure (Πιέσεις στα Βελονιστικά Σημεία), ενώ πολύ λιγότερο η ψυχοθεραπεία και η Cognitive Behavioral Therapy (Γνωστική Συμπεριφορική Θεραπεία).
Επίσης, η τέχνη, ο χορός, η μουσική, το θέατρο ξεπερνούν την αδυναμία να μιλήσουμε για τις τραυματικές εμπειρίες και για αυτό χρησιμοποιούνται με μεγάλη επιτυχία σε πολλές κουλτούρες σε όλο τον κόσμο για την διαχείριση του τραύματος και όχι μόνο.
Το γράψιμο σε ημερολόγιο βοηθάει πολύ να αναγνωρίσουμε εμείς οι ίδιοι τι προσπαθούμε να αποφύγουμε.
Το να μιλήσουμε σε έναν άνθρωπο που πραγματικά έχει το ενδιαφέρον και την κατανόηση να μας ακούσει, αποτελεί προϋπόθεση για να νιώσουμε ασφαλείς με την τραυματική εμπειρία.
Έτσι προχωράμε με περιέργεια, ενδιαφέρον και επίγνωση στην ζωή που μπορεί να κρύβει πολλές καλύτερες και υπέροχες στιγμές.